Begrijpend lezen

‘Begrijpt u wel wat u leest?’ is de vraag van Filippus aan de schatbewaarder van koningin Candace der Ethiopiërs. Uit het vervolg blijkt dat hij inderdaad uitleg nodig heeft. Het is de Heilige Geest die voor deze leeshulp heeft gezorgd. In Handelingen 8 lezen we over de aanleiding tot het gesprek tussen Filippus en de schatbewaarder.

Een engel van de Heer nu sprak tot Filippus de woorden: Sta op en ga zuidwaarts de weg op die afdaalt van Jeruzalem naar Gaza; deze is woest. (Handelingen 8:26)

De gelukkige uitkomst van de uitleg van Filippus is dat de vreemdeling uit Ethiopië tot geloof komt en zich laat dopen. Als de twee mannen afscheid nemen lezen we een prachtige concluderende mededeling.

(…) hij ging zijn weg met blijdschap (Handelingen 8:39)

Geestelijk voedsel

We spreken vaak over het licht van de Heilige Geest. We bedoelen dan het inzicht dat de Heilige Geest ons kan geven bij het lezen van de Bijbel. Soms gaat het daarbij om weetjes, die geen praktische consequenties hebben, vaker gaat het over ons geestelijk leven en onze eeuwige bestemming, maar meestal heeft het te maken met onze levenswandel. Bovendien is het geen automatisme, het is een leerproces, een soort geestelijke training die ons hele leven in beslag neemt zonder dat we ooit de illusie mogen hebben het ‘nu wel te weten’.

In de Hebreeënbrief wordt voor dit proces het beeld van een opgroeiend kind gebruikt. Aanvankelijk heeft het kind aan melk voldoende, maar naarmate het groter wordt is (meer) vast voedsel nodig. Dit opgroeien heeft tot doel te leren onderscheiden wat goed en wat slecht voor ons is, dat te leren onderscheiden aan de hand van Gods Woord.

13 Want ieder die melk gebruikt, is onervaren in het woord van de gerechtigheid, want hij is een klein kind;

14 maar het vaste voedsel is voor volwassenen, die door de gewoonte hun zinnen geoefend hebben om zowel het goede als het kwade te onderscheiden. (Hebreeën 5:14)

Dit opgroeiend leren heeft alles te maken met onze liefde voor God en Zijn Zoon Jezus Christus. Het is immers tot hun eer als onze liefde blijkt uit onze kennis en inzicht, waarmee we kunnen onderscheiden waar het in het leven op aan komt. Onze liefde tot God zal blijken uit onze ijver te leren leven tot Zijn eer.

9 En dit bid ik, dat uw liefde nog meer en meer mag overvloeien in kennis en alle inzicht,

10 om te beproeven wat het beste is (…) (Filippi 1:9-10)

Centraal bij dit alles staat ons gedachtenleven. Van nature is dat werelds. Maar nu we zijn wedergeboren moeten we dat achter ons laten. Ons denken moet vernieuwd worden, zodat we leren onderscheiden wat in overeenstemming met de wil van God is.

En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt veranderd door de vernieuwing van uw denken, opdat u beproeft wat de goede, welbehaaglijke en volmaakte wil van God is. (Romeinen 12:2)

Overspoeld met informatie

Met de komst van het internet is ons een formidabele informatiebron ter beschikking gesteld. Het aantal websites is ontelbaar, het aantal webpagina’s nog meer. Het heeft inmiddels geleid tot een ziektebeeld dat we wel infobesitas noemen.

Infobesitas is evenals obesitas (overgewicht) een ziekte. Het is de obsessieve neiging om telkens weer op zoek te gaan naar nieuwe informatie. De oorzaak ligt in de overvloed aan informatie die men binnenkrijgt. Bekende klachten zijn vermoeidheid, slaaptekort en concentratieproblemen.

Infobesitas is een analogie van de term obesitas (overgewicht) en is een betrekkelijk nieuwe ziekte, met name onder jongeren. Het kenmerkt zich door de ”peer pressure” (sociale druk): bang om iets te missen wat zich afspeelt onder jouw vrienden en er niet bij te horen/niet over mee te kunnen praten.

Elke dag krijgt een mens een bepaalde mate aan informatie binnen en verwerkt dit vervolgens. Het brein heeft echter een grens voor hoeveel informatie het kan opnemen en verwerken. Wanneer mensen teveel informatie binnenkrijgen kan dit leiden tot zowel fysieke als mentale klachten. Daarnaast ligt verslaving op de loer: het constant de informatiehonger willen bevredigen, vanuit de angst om iets te missen.

Met name dankzij de sociale media, het internet en de mobiele telefoon is infobesitas een steeds vaker voorkomende ziekte. Internet is inmiddels ingebed in ons dagelijks leven: mensen zijn tegenwoordig overal en altijd online en krijgen telkens maar weer nieuwe informatie binnen (denk aan Facebook, blogs, WhatsApp, Twitter, smsjes etc.). Kinderen krijgen steeds jonger een telefoon en zijn dus vanaf steeds jongere leeftijd online. De drang om altijd alles te willen volgen wordt groter.

De term is afkomstig uit Amerika en in Nederland rond 2010 geïntroduceerd door Rosa-Maria Koolhoven (YoungWorks jongerencommunicatie). Alvin Toffler waarschuwde zo’n 30 jaar geleden al voor een overvloed aan informatie. In zijn boek ”Future Shock” beschreef hij uitgebreid de gevolgen van een teveel aan informatie en waar dat toe kon leiden: het Future Shock-syndroom. (bron)

Klikkerdeklik

Een gewoonte die ook onder gelovigen veel voorkomt is site-hopping. Men leest iets op een bepaalde website, komt een link tegen, klikt er op, komt op een volgende website etc. Al doende passeert men allerhande websites van wisselende kwaliteit. En of men het nu wil of niet, gaandeweg sluipen allerlei gefragmenteerde stukjes informatie binnen, die onderdeel gaan vormen van het gedachtengoed. Een christen zou dat zo niet moeten doen. Als we informatie tot ons nemen moet dat gaan langs het filter van Gods Woord – zie hierboven. Site-hopping leidt ertoe dat allerhande binnenkomt, wat onvermijdelijk ons denken (negatief) zal beïnvloeden.  We hebben het vaak over werelds, welnu, dat is werelds gedrag! Het kan ook anders.

Een christelijk voorbeeld

Het Zoeklicht bestaat inmiddels 100 jaar! Al die tijd is men bezig de ontwikkelingen in de wereld te duiden aan de hand van Gods Woord. Op hun website staat onder meer het volgende: 

Geloven in de Bijbel van kaft tot kaft, je lijkt het steeds minder tegen te komen. Maar zeker in een wereld die in beroering is, biedt de Bijbel ons houvast.

De schrijvers van Het Zoeklicht zijn hier van overtuigd. Iedere maand geven zij opinies op het wereldnieuws, bieden ze verdieping in de kennis van Gods Woord en laten ze zien dat toewijding aan de Heere nodig is voor een leven uit verwachting.

Dus bij het volgen en duiden van het nieuws is huns inziens de Bijbel onmisbaar, Gods Woord geeft hun houvast. Ze zorgen er voor dat hun uitleg in overeenstemming met de Bijbel is, maar ook dat hun toon van schrijven ‘bijbels’ is. Geen harde, ongenuanceerde uitspraken, maar liefdevol wijzen op mogelijke naderende ontwikkelingen. Als dit voor ervaren christenen geldt, die al jaren voorganger, evangelist of bijbelleraar zijn, hoeveel te meer moet dat dan gelden voor ons, ‘gewone christenen’?

Bij alles wat we lezen – in de krant, in boeken en op internet – moet gelden wat Gods Woord zegt. We moeten daarom in staat zijn zowel het goede als het kwade te onderscheiden (Hebreeën 5:14), overvloeien in kennis en alle inzicht, om te beproeven wat het beste is (Filippi 1:9-10) en veranderd worden door de vernieuwing van ons denken, opdat we beproeven wat de goede, welbehaaglijke en volmaakte wil van God is (Romeinen 12:2). En, zoals ik hierboven al stelde, houd er rekening mee dat dit streven het einddoel is, en niet iets wat we inmiddels al zouden hebben bereikt.

Internet

Informatie halen van internet heeft zo zijn voors en zijn tegens. Voor pleit dat het voortdurend actueel blijft, de dagelijkse ontwikkelingen staan er bij wijze van spreken al op, nog voor het goed en wel gebeurd is. Tegen is dat de snelheid de zorgvuldigheid niet ten goede komt. Ernstiger is het dat internet ook veel ongefundeerde informatie bevat, of nog erger, opzettelijke misleiding. Als een gelovige zich op internet begeeft, dan moet zijn houding in de eerste plaats een van oplettendheid zijn. We moeten zijn als Job, van wie God Zelf zegt dat hij vroom is en oprecht, godvrezend en wijkende van het kwaad (Job 2:3). Wijkende van het kwaad is heel noodzakelijk bij het betreden van het internet.

Laten we eens een paar voorbeelden bekijken. Na de rellen op 23 juni jl. (2020) deden geruchten de ronde dat de politie zelf de rellen had uitgelokt. Een en ander werd ‘ondersteund’ door videomateriaal geschoten door aanwezigen. Naderhand deed de politie een verklaring uitgaan.

De politie heeft zojuist op Twitter gereageerd op suggesties op sociale media dat undercoveragenten zondagmiddag tijdens het Viruswaanzin-protest op het Malieveld opzettelijk rellen zouden hebben aangewakkerd of uitgelokt. “Bij elk evenement hebben we collega’s die proberen op te gaan in de groep, zodat we snel kunnen zien waar het mis dreigt te gaan voor de veiligheid van de goedwillenden. Waar nodig grijpen zij in. Opmerkingen dat deze agenten rellen zouden uitlokken, zijn onjuist.” (bron)

Andere berichten die regelmatig de kop opsteken suggereren dat onze regering haar eigen bevolking zou bedriegen en opzettelijk maatregelen neemt om een andere agenda uit te voeren. En dan krijg je dit soort uitspraken:

Gezien de ‘verdeel en heers’ haattactieken die nu dagelijks massaal worden toegepast, zeker door de Nederlandse politiek en media, is het duidelijk dat deze machtselite doodsbang is voor één ding, en dat is dat de mensheid zich tegen hun verschrikkelijke leugensysteem, deze finale totalitaire machtsgreep, gaat verenigen. (bron)

Ten aanzien van de gang van zaken rond COVID-19 gaan de vreemdste geruchten rond. De actiegroep ‘#viruswaanzin’ beweert dat slechts tachtig mensen onbetwist uitsluitend aan het coronavirus overleden, in plaats van de 6100 overledenen die de overheid heeft geteld. (bron: ND van 27 juni 2020, p. 20)

Dit zijn voorbeelden van evenzovele berichten die onze overheid in een kwaad daglicht zetten. Soms gaat dat in zulke felle bewoordingen dat je het gevoel hebt beter af te zijn in Noord-Korea dan in ons eigen land. Maar daar blijft het niet bij. (Hyper)links worden rondgestuurd, websites nemen de berichten van elkaar over en in no time is een flink deel van de bevolking geïnfecteerd met dubieuze informatie. Moet een christen hieraan meedoen? Mag een christen de door God gegeven overheid zo in diskrediet brengen? De Bijbel laat geen twijfel bestaan over wat God van ons verlangt.

1 Elke ziel zij aan de over haar gestelde overheden onderdanig; want er is geen overheid dan door God, en die er zijn, zijn door God ingesteld.

2 Wie zich dus tegen de overheid verzet, weerstaat de instelling van God; en zij die weerstaan, zullen oordeel voor zichzelf ontvangen.

3 Want de overheidspersonen zijn niet voor het goede, maar voor het kwade werk te vrezen. Wilt u nu de overheid niet vrezen, doe het goede, en u zult lof van haar hebben,

4 want zij is Gods dienares, u ten goede. Maar als u het kwade doet, vrees dan; want zij draagt het zwaard niet tevergeefs; want zij is Gods dienares, een wreekster tot straf voor hem die het kwade bedrijft.

5 Daarom is het nodig onderdanig te zijn, niet alleen om de straf, maar ook om het geweten.

6 Want daarom betaalt u ook belasting; immers, zij zijn dienaars van God, juist daarin voortdurend werkzaam. (Romeinen 13:1-6)

13 Weest aan elke menselijke instelling onderdanig om ‘s Heren wil; hetzij aan een koning als hoogste,

14 hetzij aan stadhouders als door hem gezonden tot bestraffing van boosdoeners, maar tot lof van hen die goeddoen.

15 Want zo is het de wil van God, dat u door goeddoen de onwetendheid van de dwaze mensen tot zwijgen brengt; (1 Petrus 3:13-15)

Er is slechts een uitzondering. Als de overheid ons verbiedt te doen wat God ons opdraagt (bijvoorbeeld het verkondigen van het evangelie), of, als de overheid ons opdraagt wat God ons verbiedt, dan kunnen, dan mogen we niet gehoorzamen (Handelingen 4:19-20).

Zorgvuldig

Behalve de Bijbels-praktische houding en gewoonten die een christen zou moeten hebben bij het lezen van informatie op internet, zijn er ook nog een paar andersoortige tips die nuttig kunnen zijn.

Controleer de afzender

Wie heeft het artikel geschreven? Staat de naam er bij? En zo ja, maakt de site duidelijk wie deze persoon is? Kan de auteur benaderd worden via een email-adres? Als deze informatie ontbreekt, is argwaan op zijn plaats.

Terug naar de originele bron

In duizenden artikelen worden zeer stellige uitspraken gedaan. Meestal niet op eigen gezag, maar als citaat. Bijvoorbeeld ‘Professor zus-of-zo heeft toen-en-daar dit gezegd’. Maar al te vaak ontbreekt een bron. Of er is wel een bronvermelding, maar wijst die niet terug naar de originele bron, maar naar een site die zelf ook weer ‘informatie uit betrouwbare bron’ heeft. Men kan hierbij zeer doortrapt te werk gaan. Stel, iemand beweert dat professor Jansen heeft gezegd dat Hitler gelijk had met zijn rassenideologie. Bronvermelding aanwezig. Als je die bron opzoekt blijkt het om een interview te gaan, waarin de journalist aan de geïnterviewde vraagt: “Professor Jansen heeft gezegd dat Hitler gelijk had met zijn rassenideologie. Wat vindt u daarvan?” De geïnterviewde reageert met een pertinente afwijzing. Dat heeft professor Jansen helemaal niet gezegd. De bronvermelding klopt dus niet? Als we het letterlijk opvatten klopt het helaas wel, want in het videofragment valt immers te beluisteren dat professor Jansen heeft gezegd dat Hitler gelijk had met zijn rassenideologie.

Iets dergelijks overkwam onze toenmalige kroonprins Willem-Alexander toen hij een zogenaamde open bron (een Argentijnse krant) citeerde. Waarop Maxima de beroemde woorden ‘een beetje dom’ uitsprak. Heeft een artikel bronvermelding? Mooi. Hebt u een en ander gecheckt? Nee? Da’s niet zo mooi, da’s een beetje dom.

Is het de hele waarheid?

Het citeren van wetenschappelijk onderzoek is een geliefde methode om beweringen kracht bij te zetten. Hier zitten heel wat haken en ogen aan. Voorbeeld. Men beweert dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat een bepaald type schoenen schadelijk voor de voeten is. Dat onderzoek bestaat inderdaad, maar wat men niet vermeldt is dat vervolgonderzoek de conclusies van het eerste onderzoek al lang heeft ontkracht.

Zeker proefschriften zijn helemaal niet het eind van alle tegenspraak. Het is een onderdeel van het wetenschappelijk proces, dat voortgang vindt door meningen te bediscussiëren en eventueel indien nodig voor onwaar te houden.

Is het u wel eens opgevallen hoe dikwijls er berichten verschijnen met een titel als “Oren van chimpansees gevoeliger dan gedacht”? “Meer planeten dan eerder gedacht hebben een atmosfeer.” “Biomassa vervuilender dan gedacht.” Allemaal voorbeelden van wetenschappelijk onderzoek dat door verder onderzoek werd tegengesproken.

Check foto’s en video’s

Het is allang bekend. Foto’s en video’s zijn niet betrouwbaar. Ze kunnen worden gemanipuleerd om iets aan te tonen wat nooit heeft plaatsgevonden. Sjoemelen met foto’s en video’s komt veel voor.

Een hulpmiddel om foto’s te ontmaskeren is Google Image Search of Tineye Reverse Image Search. Voer de url van een foto in en de herkomst en eerder gebruik is (meestal) te achterhalen. Dus ook eventuele manipulatie. (bron: ND van 30 december 2017, p. 20)