In dit artikel kijk ik naar de nieuwe invloeden vanuit de praktijk. Wat wordt de gelovige aangereikt om een vruchtbaar geestelijk leven te leiden? Wel, veel, heel veel. Omdat het een beetje behapbaar te houden beperk ik me tot drie vormen: het contemplatief gebed in dit artikel, labyrinten lopen en de lectio divina in het volgende.
Bidden en Bijbellezen
De nieuwe spiritualiteit cirkelt in grote mate rond het begrip mediteren. Een woordenboek geeft de volgende definitie:
1 een bepaalde geestelijke activiteit beoefenen ter ontspanning of bewustzijnsverruiming of eenwording met God of een godheid;
2 zich in gedachten verdiepen, zich concentreren op bepaalde gedachten;
3 (rooms-katholiek) zich overgeven aan stille gebeden of vrome bespiegelingen, (vooral) van het lijden van Jezus (vooral in de vastentijd).
Wie bekend is met ‘stille tijd’ zal concluderen dat bovenstaande niet hetzelfde is. Mediteren – het proberen in een andere gemoedstoestand te komen – komt als zodanig ook niet voor in de Bijbel. Wat we wel tegenkomen is het actief nadenken over Gods Woord zodat het deel wordt de totale ‘geloofsinhoud’ die elke christen met zich meedraagt. Je schakelt dus je gedachten niet uit, maar juist in. Stille tijd bestaat derhalve uit Bijbellezen en gebed. Dit zegt de Schrift over manier van omgaan met Gods Woord.
Maar aan des Heren wet zijn welgevallen heeft, en diens wet overpeinst bij dag en bij nacht. (Psalm 1:2)
Dit wetboek mag niet wijken uit uw mond, maar overpeins het dag en nacht, opdat gij nauwgezet handelt overeenkomstig alles wat daarin geschreven is, want dan zult gij op uw wegen uw doel bereiken en zult gij voorspoedig zijn. (Jozua 1:8)
Het woord van Christus wone rijkelijk in u, zodat gij in alle wijsheid elkander leert en terechtwijst en met psalmen, lofzangen en geestelijke liederen zingende, Gode dank brengt in uw harten. (Kolosse 3:16)
En dit over bidden.
13 en wat gij ook vraagt in mijn naam, Ik zal het doen, opdat de Vader in de Zoon verheerlijkt worde.
14 Indien gij Mij iets vraagt in mijn naam, Ik zal het doen. (Johannes 14:13-14)
14 En dit is de vrijmoedigheid, die wij tegenover Hem hebben, dat Hij, indien wij iets bidden naar zijn wil, ons verhoort.
15 En indien wij weten, dat Hij ons verhoort, wat wij ook bidden, weten wij, dat wij de beden verkregen hebben, die wij van Hem hebben gebeden. (1 Johannes 5:14-15)
Zowel het Bijbellezen als het gebed wordt gedaan op de manier die we allemaal uit ons dagelijks leven kennen: luisteren en spreken, dat wil dus zeggen met gebruikmaking van taal. Omdat we te maken hebben met God, zal zowel ons luisteren als ons spreken op passende manier plaatsvinden – met eerbied en ontzag.
Er is dus geen sprake van allerlei ‘hocus pocus’ om met God contact te maken. Hij heeft ons Zijn wil bekendgemaakt in de vorm van een Boek, Hij luistert naar ons als wij (al dan niet hoorbaar) tot Hem spreken. Op deze manier wordt ons ‘geestelijk leven’ gevoed, vindt er ‘geestelijke groei’ plaats. In die groei kunnen we een aantal elementen onderscheiden.
En bedrinkt u niet aan wijn, waarin bandeloosheid is, maar wordt vervuld met de Geest, (Efeze 5:18)
Dit bedoel ik: wandelt door de Geest en voldoet niet aan het begeren van het vlees. (Galaten 5:16)
Maar de vrucht van de Geest is liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, zelfbeheersing. (Galaten 5:22)
En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt hervormd door de vernieuwing van uw denken, opdat gij moogt erkennen wat de wil van God is, het goede, welgevallige en volkomene. (Romeinen 12:2)
En wij allen, die met een aangezicht, waarop geen bedekking meer is, de heerlijkheid des Heren weerspiegelen, veranderen naar hetzelfde beeld van heerlijkheid tot heerlijkheid, immers door de Here, die Geest is. (2 Korinte 3:18)
Achtereenvolgens dus een vervuld worden met de Geest, wandelen in overeenstemming met de Geest, ruimte geven aan de vrucht van de Geest, vernieuwd worden in ons denken (gaan denken vanuit Gods perspectief) en veranderen naar het beeld van de Here Jezus.
Je zou zeggen dat al deze heerlijke zaken ruim voldoen aan de behoeften van ons gelovigen. Worden zoals Hij, wat wil je nog meer? Toch zijn er miljoenen die zich laten meeslepen in de ‘nieuwe spiritualiteit’ met als doel ‘in contact met God te komen’.
Contemplatief bidden
Volgens het woordenboek is contemplatie ‘het op een diepzinnige of godsdienstige manier nadenken’. De Nederlandse theoloog Jos Douma geeft de volgende instructie:
- Kies een gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van Jezus te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid.
- Ga ontspannen zitten, sluit je ogen en neem enkele momenten om tot rust te komen.
- Introduceer het gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van Jezus te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid.
- Als je merkt dat je bezig bent met gedachten of andere prikkels, keer dan telkens weer zachtjes naar het gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van Jezus te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid.
- Sluit deze tijd van gebed naar behoefte af met nog enkele minuten stilte, dankzegging, voorbede, aanbidding of met het Onze Vader.
(Bron)
Contemplatief gebed (ook wel centrerend gebed) is het voortdurend herhalen van een woord, bijvoorbeeld ‘Jezus’ of ‘genade’ of ‘vader’. Het kan ook een korte zin zijn, zoals ‘Here Jezus Christus, Zoon van God, ontferm u over mij.’ Aangeraden wordt om dit ongeveer 20 minuten vol te houden. En dat alles gericht op een doel: God ervaren. Hoe dan ook, kernwoorden zijn herhaling, adem, stilte, ontlediging en God in het binnenste!
Stilte is een toestand. De ziel is volledig passief geworden. Het denken ligt stil, de wil is uitgeschakeld en er zijn geen emoties. Deze toestand is nodig voor het krijgen van godservaringen. Geadviseerd wordt een eigen heilige plek in te richten, een stilte plek. Breng een religieuze sfeer aan met een icoon, een doornenkroon of een crucifix. Gebruik een gebedsbankje. Verduister het licht. Zet eventueel wat worship of gregoriaanse muziek als zachte achtergrond muziek aan. Steek een kaars aan.
Adem: Spreek het gebedswoord uit op het ritme van de ademhaling, houdt de rug recht en de handpalmen op de knieën naar boven gericht (lijkt op yoga).
Ontlediging: Het keer op keer direct achter elkaar uitspreken van een korte tekst of een woord werkt als ontledigingstechniek. Als niet meer tot je doordringt wat je zegt, ben je ontledigd. Het denken stopt.
God in het binnenste: Al doende zoekt men God niet in de hemel maar in zichzelf. Door contemplatieve technieken komt men in contact met ‘de God in zijn binnenste’ wat resulteert in mooie bovennatuurlijke ervaringen.
Maar wie is die ‘God in het binnenste’? Er zijn talrijke getuigenissen van mensen die op deze manier stemmen leren beluisteren. Alleen, wie spreekt er? Is dat God? Of …
Richard Foster – een bevlogen bepleiter van het contemplatief gebed – onderkent de gevaren. Maar hij adviseert niet er mee te stoppen, integendeel, hij komt met het volgende.
‘Ik wil ook vooraf een woord van waarschuwing geven. In de stille contemplatie van God dringen wij diep door in het geestelijke rijk, en er is zoiets als bovennatuurlijke gidsing … Terwijl de Bijbel ons hierover niet veel informatie geeft, zijn er verschillende klassen van geestelijke wezens, en sommigen van hen werken beslist niet samen met God en zijn wegen! … Maar voor nu wil ik u aanmoedigen beschermende gebeden te leren en te praktiseren’.
Dit riekt naar occultisme. Waar is men dan mee bezig?